Bautasteinn Guðna Ágústssonar

Ljóðskáldið og fréttamaðurinn Sigmundur Ernir Rúnarsson hefur sent frá sér heilmikla bók um Guðna Ágústsson, formann Framsóknarflokksins. Þeir Sigmundur og Guðni eru nú dálítið ólíklegt par sem í sjálfu sér er kostur fyrir bók af þessu tagi. Svo notað sé orðfæri Guðna má segja að þar sem Brúnastaðabóndinn og fréttaskáldið komi saman þar sé áhugaverð bók. Og í þeirri bók má ýmislegt finna.

Fyrst er að nefna að bókin er skemmtileg aflestrar, stundum bráðskemmtileg. Sigmundur Ernir er lipur penni og hér nýtur hann sín mun betur en hægt er að gera í fréttaskrifum fyrir sjónvarp. Sigmundur nálgast verkið eins og skáldsagnahöfundur, eða jafnvel prósahöfundur, sem teiknar upp myndir af viðfangsefni sínu. Guðni er leirinn sem Sigmundur notar til að teikna upp tiltekna mynd. Þetta er í senn helsti kostur og galli bókarinnar. Það er auðvitað mikill fengur í því þegar stjórnmálamenn sem náð hafa til hæðstu metorða í íslenskum stjórnmálum segja sögu sína á bók. En um leið má spyrja sig hvers vegna Guðni leggur út í þetta verk nú, rétt á miðjum aldri og enn í miðjum eldglæringum stjórnmálanna. Líkast til lítur Guðni svo á að bókin geti hjálpað honum í stjórnmálabaráttunni. Og svo virðist sem höfundurinn hafi ákveðið að styðja viðfangsefni sitt í þeirri viðleitini.

Hér gerist tvennt í senn sem dregur úr gildi bókarinnar. Í fyrsta lagi er Guðni enn of upptekinn af næstu skrefum í stjórnmálunum og  hefur því hvorki yfirsýn yfir eigin feril né nægjanlegt þor til að gera upp erfið mál, þótt af nægu sé að taka. Í öðru lagi er skrásetjarinn með öllu gagnrýnislaus á viðfangsefni sitt og virðist hafa ákveðið strax í upphafi segja söguna aðeins út frá þröngu sjónarhorni Guðna í stað þess að skoða feril Guðna í víðara samhengi. Í sjálfu sér er ekkert athugvert við þessa nálgun og hvorki Sigmundur né Guðni reyna að villa á sér heimildir í þessum efnum. Við þurfum því bara taka bókinni eins og hún er. Í henni gætir víða ónákvæmni, svo sem þegar sagt er (bls. 258) að fyrir kosningarnar 1991 hafi helsta umræðuefnið verið hugsanleg Evrópusambandsaðild. Þá var auðvitað harðast deilt um EES. Ansi víða í bókinni er réttu máli augljóslega hallað Guðna í vil. En þar sem þessari bók er ekki ætlað annað en að lýsa sjónarhorni Guðna þá er svo sem ekki yfir neinu að kvarta í þessum efnum.

Sjálfum fannst mér tveir kaflar afgerandi bestir, sá fyrri í upphafi bókar og hinn í blálokin.  Sá fyrri fjallar raunar alls ekki um Guðna heldur um Ágúst föður hans og uppvöxt hans við vægast sagt kröpp kjör við Eyrabakka. Þar er á ferðinni mögnuð lýsing á þeirri sáru fátækt sem var á Íslandi fyrir ekki meira en mannsaldri. Ágúst átti svo eftir að koma ár sinni vel fyrir borð og varð bæði alþingismaður og héraðshöfðingi Framsóknarflokksins á Suðurlandi. Það gleymist oft að Guðni er alþingismannssonur og var á sínum tíma skilgreindur erfðaprins flokksins, en ekki sjálfsprottinn úr grasrót sveita Suðurlands eins og margir halda.

Seinni kaflinn sem mér fannst áhugaverður fjallar um samskipti Guðna og Halldórs Ásgrímssonar og það ótrúlega klúður sem varð í kringum afsögn Halldórs sem forsætisráðherra og formanns í Framsóknarflokknum. Halldór ætlaði að taka Guðna með sér út úr stjórnmálum en Guðni sá meistaralega við honum. Sú atburðarrás sýnir að Guðni kann ýmislegt fyrir sér í refskap stjórnmálanna. Hann birtist þjóðinni sem blíður, gamanasamur og eilítið gamaldags en þegar á þarf að halda getur hann verið alveg jafn slóttugur pólitíkus og allir hinir. Eftir langan feril getur Guðni því enn átt langa framtíð fyrir sér í framvarðarsveit íslenskra stjórnmála.

Kistan.is. 14. desember 2007.